Veb saytların hazırlanması mərhələləri

Veb saytların hazırlanması ardıcıllığı və mərhələlərin dəqiq işlənməsi layihənin uğurunun əsas zəmanətidir. Ola bilsin ki, bu sahədən xəbərsiz olan istifadəçiyə sayt açmaq asan bir iş kimi görünsün. Axı burada nə çətinlik var – dizaynı fikirləşdin, kodlaşdırdın, bir neçə məqalə ilə doldurdun və iş bitdi. Əslində isə veb saytın hər bir mərhələsi diqqətli yanaşma tələb edən mürəkkəb bir prosesdir və bu işə veb-studiya komandasının hər bir üzvü cavabdehdir.

Veb saytın yaradılması təkcə dizayn və proqramlaşdırmadan ibarət deyil, eyni zamanda layihənin detallı təhlili, müştəri ilə əməkdaşlıq və qoyulmuş hədəflərə çatmaq üçün həll yollarının tapılmasını da əhatə edir. Bu məqalədə biz veb saytın mərhələli inkişaf prosesini nəzərdən keçirəcək və veb saytların yaradılma qaydasını ətraflı izah edəcəyik.

Veb saytın əsas yaradılma mərhələləri:

  • Saytın məqsəd və vəzifələrinin müəyyən edilməsi;
  • Sayt yığılması üçün texniki tapşırığın (TT) işlənməsi;
  • Prototiplərin yaradılması;
  • Sayt dizayn maketinin hazırlanması;
  • Veb səhifənin kodlaşdırılması;
  • Proqramlaşdırma;
  • Kontentin əlavə edilməsi;
  • Test edilməsi;
  • Hazır layihənin müştəriyə təhvil verilməsi.

Məqsədlərin, vəzifələrin müəyyən edilməsi və sayt növünün seçilməsi

Hər bir müştəri veb sayt növləri arasındakı fərqləri görmür və onun məqsəd və vəzifələrini müstəqil şəkildə müəyyən edə bilmir. O, bizə sadəcə layihə yaratmaq tələbi ilə müraciət edir. Biz isə ilkin hazırlıq mərhələsini həyata keçiririk – müştərinin saytını hansı məqsədlə yaratmaq istədiyini, hansı vəzifələri yerinə yetirməli olduğunu təhlil edirik: bu, şirkətin internetdə nümayəndəliyi funksiyasını daşımalıdır, yoxsa məhsul və xidmət satışı həyata keçirməlidir, şirkət üçün keyfiyyətli reklam vasitəsinə çevrilməlidir, yoxsa yeni bir şirkət üçün startap olmalıdır? Bütün bu məsələlər sifarişçi ilə müzakirə edilir. O, saytın ona niyə lazım olduğunu, şirkətinə hansı faydanı verəcəyini və hansı məsələləri həll edə bilməyəcəyini özü anlamalıdır.

Tapşırıqlar müəyyən edildikdən sonra hədəf auditoriya təyin olunur. Vacibdir ki, resursun kim üçün yaradıldığı, sifarişçinin nə təklif edə biləcəyi və auditoriyanın bu təklifə necə reaksiya verəcəyi aydın olsun. Hədəf auditoriyanın müəyyən edilməsi öz qaydalarını “tələb edir” və əldə edilən məlumatlara əsasən saytın strukturu, kontenti, dizaynı, funksionallığı və digər amillər formalaşdırılır.

Bundan sonra rəqiblərin, mövsümi tendensiyaların, fəaliyyət sahəsinin və bazar rəqabətliliyinin araşdırılmasını əhatə edən marketinq təhlili aparılır. Ziyarətçilərin diqqətini cəlb edə biləcək əsas cəhətlər və unikal xüsusiyyətlər müəyyən edilir. Bu proses başa çatdıqdan sonra saytın prototipi hazırlanır və müştəriyə təqdim edilir.

Növbəti web sayt hazırlanması mərhələsi: texniki tapşırığın hazırlanması

Texniki tapşırıq – müştəri ilə birlikdə tərtib edilən sənəddir. O, resursun detallı xüsusiyyətlərini özündə ehtiva edir:

  • Dizayn tələbləri (rəng sxemi, korporativ üslubun tətbiqi və ya onun hazırlanması, qrafik elementlərin mətnə nisbəti);
  • Semantik nüvə;
  • Saytın strukturu, səhifələrin, kateqoriyaların və blokların sayı;
  • Saytın funksionallığı (yalnız standart imkanlar, yoxsa əlavə modulların hazırlanması, onların ətraflı təsviri və məqsədləri);
  • İstifadə ediləcək texnologiyalar;
  • Resursa dair texniki tələblər.

Texniki tapşırıq – layihədə iştirak edən hər bir mütəxəssisin əsaslandığı baza sənəddir. Buna görə də TТ-nin hazırlanmasında sifarişçinin iştirakı mütləqdir. Sənəd sifarişçi tərəfindən təsdiqlənənə və imzalanana qədər müzakirə edilir və redaktə olunur. Yalnız bundan sonra layihənin yaradılmasına başlanılır.

Texniki tapşırığın hazırlanması və müzakirəsi mərhələsində həmçinin saytın strukturu, naviqasiyası, kateqoriyalar və alt-kateqoriyaların sayı, onların yerləşmə ardıcıllığı və s. hazırlanır. Bütün bu məlumatlar da sənədə daxil edilir və sifarişçi tərəfindən imzalanır.

Saytın dizayn maketinin yaradılması
Saytın yaradılmasının bütün mərhələləri resursun keyfiyyətli işləməsi üçün vacibdir, lakin dizaynın hazırlanması – əsas mərhələlərdən biridir. Çünki dizayn – ziyarətçinin ilk baxışda gördüyü və dəyərləndirdiyi şeydir, o, bu dizayna əsasən səhifədə qalmağa qərar verir və ya brauzer pəncərəsini bağlayır.

Dizayner, texniki tapşırığa əsaslanaraq düymələri, bannerləri və digər qrafik elementləri hazırlayır. Başqa sözlə, saytın ilkin mərhələdə yaradılan prototipi estetik cəhətdən cazibədar görünüş alır, müştərinin seçdiyi rənglərdə hazırlanır. Əgər şirkətin korporativ üslubu varsa, dizayn ona uyğun şəkildə hazırlanır. Həmçinin, əvvəlcə şirkət üslubu hazırlanıb, sonra dizayn onun əsasında da işlənə bilər.

Vacibdir ki, dizayner hər bir səhifənin dizaynını deyil, bir neçə əsas səhifənin şablonlarını hazırlayır, həmçinin veb dizaynın son tendensiyalarını nəzərə alır. Hazır maket müştəriyə təqdim edilir və onun təsdiqini gözləyir. Əgər düzəlişlər tələb olunursa, dizayner onları edir və yenidən maketi müştəriyə göstərir. Dizayn yalnız təsdiq olunana qədər təkmilləşdirilir.

Saytın dizayn maketinin yaradılması

Saytın dizayn maketinin yaradılması
Saytın yaradılmasının bütün mərhələləri resursun keyfiyyətli işləməsi üçün vacibdir, lakin dizaynın hazırlanması – əsas mərhələlərdən biridir. Çünki dizayn – ziyarətçinin ilk baxışda gördüyü və dəyərləndirdiyi şeydir, o, bu dizayna əsasən səhifədə qalmağa qərar verir və ya brauzer pəncərəsini bağlayır.

Dizayner, texniki tapşırığa əsaslanaraq düymələri, bannerləri və digər qrafik elementləri hazırlayır. Başqa sözlə, saytın ilkin mərhələdə yaradılan prototipi estetik cəhətdən cazibədar görünüş alır, müştərinin seçdiyi rənglərdə hazırlanır. Əgər şirkətin korporativ üslubu varsa, dizayn ona uyğun şəkildə hazırlanır. Həmçinin, əvvəlcə şirkət üslubu hazırlanıb, sonra dizayn onun əsasında da işlənə bilər.

Vacibdir ki, dizayner hər bir səhifənin dizaynını deyil, bir neçə əsas səhifənin şablonlarını hazırlayır, həmçinin veb dizaynın son tendensiyalarını nəzərə alır. Hazır maket müştəriyə təqdim edilir və onun təsdiqini gözləyir. Əgər düzəlişlər tələb olunursa, dizayner onları edir və yenidən maketi müştəriyə göstərir. Dizayn yalnız təsdiq olunana qədər təkmilləşdirilir.

Dizaynın saytın idarəetmə sistemi ilə birləşdirilməsi (kodlaşdırma)

Dizaynın hazırlanmasından sonra növbəti mərhələ – dizaynın saytın idarəetmə sisteminə (CMS) və strukturuna uyğunlaşdırılması, yəni verstka (kodlaşdırma) mərhələsidir. Bu mərhələdə dizaynerin yaratdığı vizual maketlər proqramçılar tərəfindən real işlək səhifələrə çevrilir.

Verstka prosesi dizaynın HTML, CSS və JavaScript kodlarına çevrilməsini nəzərdə tutur. Saytın müxtəlif elementləri, məsələn, mətnlər, şəkillər, düymələr, formalar və digər interaktiv hissələr, dizaynda necə göstərilibsə, o cür kodlaşdırılır. Bu mərhələdə məqsəd, saytın dizaynının həm masaüstü, həm də mobil cihazlarda düzgün və estetik görünməsini təmin etməkdir.

Əgər saytın idarəetmə sistemi (məsələn, WordPress) istifadə olunursa, dizaynın həmin sistemə inteqrasiyası da həyata keçirilir. Saytın şablonları və temaları yaradılır, məlumatların düzgün şəkildə göstərilməsi üçün funksionallıq əlavə edilir.

Bu mərhələnin sonunda saytın dizaynı artıq tamamilə funksional və vizual baxımdan hazır olur.

Saytın proqramlaşdırılması

Saytın proqramlaşdırılması – veb saytın funksional xüsusiyyətlərini reallaşdırmaq və interaktivliyi təmin etmək üçün vacib mərhələdir. Bu mərhələdə saytın tərtibatı artıq hazırdır və növbəti addım, bütün funksiya və dinamik elementləri proqramlaşdırmaqdır.

Proqramlaşdırma prosesində aşağıdakılar yerinə yetirilir:

  • Backend proqramlaşdırma – saytın server tərəfində işləyəcək funksionallığın qurulması. Burada verilənlər bazası ilə əlaqə, məlumatların işlənməsi və istifadəçi ilə əlaqə qurulması təmin edilir. Backend proqramlaşdırma üçün adətən PHP, Python, Ruby, Node.js kimi dillərdən istifadə edilir.
  • Frontend proqramlaşdırma – saytın istifadəçi ilə əlaqə qurduğu hissəsinin hazırlanmasıdır. Burada HTML, CSS, JavaScript kimi dillərdən istifadə edilir. Frontend proqramlaşdırma saytın interaktivliyini təmin edir, yəni istifadəçi səhifədə nələrsə edib, səhifə ilə qarşılıqlı əlaqə qurarkən (formaları doldurmaq, düymələrə basmaq və s.) düzgün cavablar alır.
  • API inteqrasiyası – əgər sayt xarici xidmətlərlə (ödəmə sistemləri, sosial şəbəkələr, analitika və s.) işləyəcəksə, o zaman API (Application Programming Interface) vasitəsilə bu xidmətlərlə əlaqə qurulur.
  • Xüsusi funksiyalar və modulların yaradılması – saytın konkret ehtiyaclarına uyğun xüsusi modullar və funksionallıqlar hazırlanır. Məsələn, istifadəçi qeydiyyatı, onlayn alış-veriş sistemi, axtarış sistemi, istifadəçi profil səhifəsi və s.

Proqramlaşdırma mərhələsində saytın sürəti, təhlükəsizliyi və performansı da diqqət mərkəzindədir. Saytın müxtəlif cihazlarda və brauzerlərdə düzgün işləməsini təmin etmək üçün uyğun optimizasiya işləri aparılır.

Kontentin əlavə edilmə

Saytın kontenti – saytın məqsədinə uyğun məlumatlar, mətnlər, şəkillər, videolar, məhsul və xidmətlərin təsvirləri, qiymətlər və s. kimi elementlərdən ibarətdir. Kontentin düzgün seçilməsi və strukturlaşdırılması saytın istifadəçi dostu olmasını və axtarış motorlarında yaxşı sıralanmasını təmin edir.

Kontentin əlavə edilməsi mərhələsində aşağıdakılar nəzərə alınır:

  • Mətnin yazılması və optimizasiyası – Saytın səhifələri üçün mətnlər hazırlanır. Bu mətnlər yalnız istifadəçilər üçün məlumat verici olmalı deyil, həm də SEO (Axtarış Motoru Optimizasiyası) üçün optimallaşdırılmalıdır. Məsələn, başlıqların, alt başlıqların və açar sözlərin düzgün istifadəsi.
  • Şəkillər və videolar – Saytın vizual cəhətdən cazibədar olması üçün şəkillər və videolar əlavə edilir. Bu elementlər saytın yükləmə sürətini yavaşlatmamalı, həmçinin müvafiq ölçü və keyfiyyətdə olmalıdır.
  • İnteraktiv elementlər – Əgər sayt interaktiv funksiyalar (formalar, anketlər, onlayn çatlar və s.) tələb edirsə, həmin elementlər də bu mərhələdə əlavə edilir.
  • SEO üçün optimizasiya – Saytın kontenti həmçinin axtarış motorları üçün optimallaşdırılır. Meta təsvirlər, başlıqlar, şəkil təsvirləri və URL-lər düzgün şəkildə tənzimlənir.
  • Test və yoxlama – Kontentin səhv, qüsur və ya uyğunsuzluqlarını aşkar etmək üçün test edilir. Saytın bütün səhifələrində düzgün məlumatların olduğu yoxlanılır.

Kontentin əlavə edilməsi mərhələsi saytın istifadəyə verilməzdən əvvəl başa çatır və kontent tam hazır olduqda sayt işə düşür.

Layihənin test edilməsi

Saytın yaradılmasında ən mühüm rol testdən keçir. İşin testini aparan şəxs testçi olur və o, resursun funksionallığını bir sıra meyarlar üzrə yoxlayır və düzəldilməsi gərəkli səhvləri aşkar edir.

Biz domen və hosting seçimini ayrıca mərhələ kimi təqdim etmədik. Bu, vacibdir, amma resursun yaradılması prosesinin istənilən anında aparıla bilər. İş tamamlandıqdan sonra hazır layihə müştəriyə sistemə giriş üçün istifadəçi adı və parollarla birlikdə təhvil verilir. Layihə təhvil verildikdən sonra müştəri layihənin tanıdılması və dəstəklənməsi xidmətini sifariş edə bilər, bu xidmətlərin dəyəri ödənildikdən sonra.

Layihə təhvil verildikdən sonra əlavə işlər

Nadir hallarda, şifrələr və sayta giriş müştəriyə verildikdən sonra işin icrası bitir. Ən çox müştərilər əlavə xidmətlər sifariş edirlər, məsələn:

  • Kataloqun, materialların yenilənməsi, məhsulların yerləşdirilməsi və onların təsviri;
  • Saytla işləmək üçün təlim;
  • Saytın dəstəyi;
  • Resursun tanıdılması;
  • Məqalələrin yazılması, kateqoriyaların SEO mətnləri ilə doldurulması və s.

Vacibdir qeyd etmək ki, saytın mərhələli yaradılması tamamilə müştərinin nəzarətindədir. Hər bir mərhələnin sonunda hazır nəticə müştəriyə göstərilir və onunla razılaşdırılır. Bu, müştəriyə icraçıya nəzarət etməyə, icraçıya isə müştərinin iş nəticələrindən razı olub-olmamasını başa düşməyə kömək edir.

Bənzər yazılar